Mùa xuân về, các thôn bản người Tày ở huyện Bình Liêu lại rộn ràng những điệu hát Then đón mừng năm mới. Hát Then để cầu chúc cho nhau sự an khang thịnh vượng, mùa màng tốt tươi, để gửi trao tâm tình, cầu chúc cho nhau những điều tốt lành trong năm mới.
Gìn giữ bản sức dân tộc
Theo những nghệ nhân hát Then của dân tộc Tày ở huyện Bình Liêu thì Then cổ là then nghi lễ ,hát đệm trong các buổi lễ để cầu phúc, chúc thọ ông bà. Nghệ nhân Then cổ thường là những trưởng lão cao niên, trẻ nhất cũng phải trên 40 tuổi và chủ yếu là phụ nữ, còn đàn ông thì rất hiếm hoi, mà nếu có hát thì cũng vẫn được gọi là chị, mặc đồ của nữ, quàng khăn như các bà khi cúng tế. Cũng theo những nghệ nhân Then thì làm Then cổ không hề dễ, phải là người kiêng cữ cả trong sinh hoạt và lao động, như không ăn thịt trâu, bò, thịt chó, kiêng đám ma, kiêng người đẻ, đặc biệt phải được ông bà tổ tiên phù hộ cho làm mới được làm.
 |
| Các nghệ nhân Then hát đệm trong các lễ cũng đầu năm của người dân tộc Tày |
Mùa xuân cũng là lúc nông nhàn, lúa đã thu hái xong, nhiều gia đình người Tày lại mời các nghệ nhân Then có tiếng đến cúng tổ tiên, ông bà, cúng giải hạn, cầu mùa, cầu Phúc cho gia đình, họ tộc. Hiện nay các nghi lễ của Then cổ vẫn được giữ nguyên gốc từ đồ dùng cho đến phục trang, với sức sống mạnh mẽ, giá trị đặc sắc, Then cổ của người Tày ở huyện Bình Liêu đã được dàn dựng mang đi giới thiệu và đoạt nhiều giải cao ở nhiều hội thi, hội diễn của tỉnh và quốc gia.
Nhà nhà người người hát Then đón mừng năm mới
Nhà nhà người người hát Then đón mừng năm mới
 |
| Năm mới người Tày lại nô nức đi hát Then |
Đã thành thông lệ, cứ ngày mồng 2 Tết hàng năm, người Tày lại nô nức tụ tập nhau tại các nhà văn hóa thôn để tổ chức hát Then. Những chàng trai, cô gái Tày lại xúng xính trong trang phục đặc trưng của mình, áo chàm váy tơ, thắt đai lăng hẳng, đầu quấn khăn tím, cổ đeo kiềng bạc, tay cầm đàn tính họ xướng lên những điệu Then trong trẻo một cách say mê.
Người Tày say mê hát Then một cách kỳ lạ, từ trẻ nhỏ đến người già đều thích hát Then, nếu Then cổ là then nghi lễ chỉ dành cho các nghệ nhân thì Then mới là then lễ hội, then sinh hoạt ai cũng có thể tham gia được. Then mới vẫn đi song song với Then cổ và đặc biệt được chú ý phát triển từ những năm 60 trở lại đây. Dù số người sáng tác không nhiều nhưng then mới của Bình Liêu cũng có một số bài hát hay, có nội dung ca ngợi Đảng, ca ngợi đất nước con người Việt Nam, các bài hát về tình yêu đôi lứa được nhiều người ưa thích.
Người Tày say mê hát Then một cách kỳ lạ, từ trẻ nhỏ đến người già đều thích hát Then, nếu Then cổ là then nghi lễ chỉ dành cho các nghệ nhân thì Then mới là then lễ hội, then sinh hoạt ai cũng có thể tham gia được. Then mới vẫn đi song song với Then cổ và đặc biệt được chú ý phát triển từ những năm 60 trở lại đây. Dù số người sáng tác không nhiều nhưng then mới của Bình Liêu cũng có một số bài hát hay, có nội dung ca ngợi Đảng, ca ngợi đất nước con người Việt Nam, các bài hát về tình yêu đôi lứa được nhiều người ưa thích.
 |
| CLB Then thơ ca Bình Liêu |
Hiện nay phong trào hát then ở Bình Liêu rất phát triển với hàng trăm người biết hát then mới, chủ yếu tập trung ở các CLB như Chang Nà, Thơ-Then-Ca Bình Liêu, CLB Then xã Vô Ngại và Giai điệu quê hương. Bên cạnh người già, trung niên thì then mới cũng bắt đầu thu hút lớp trẻ tham gia, đặc biệt là CLB Giai điệu quê hương của trường THCS và THPT Hoành Mô có lượng thành viên là các em học sinh và một số thầy, cô giáo trẻ.
 |
| Một nghệ nhân Then đang truyền dạy cho các em nhỏ của CLB Then Giai Điệu Quê Hương |
Trao đổi với chúng tôi, anh Tô Đình Hiệu giáo viên trường THCS và THPT Hoành Mô cho biết: “CLB Then Giai điệu quê hương của trường chúng tôi được thành lại từ năm 2008, được truyền dạy bởi mỗi nghệ nhân cao tuối, đến nay với tinh thần học hỏi lẫn nhau CLB đã có hơn 100 thành viên là các em học sinh, mỗi dịp đầu xuân, trường chúng tôi đều tổ chức các hội thi hát Then vừa là để chào mừng năm mới vừa là nơi để các em sinh hoạt văn hóa lành mạnh bổ ích”
Với đặc trưng và thế mạnh riêng, hát Then cho thấy sức sống mạnh mẽ, là món ăn tinh thần không thể thiếu, góp phần lưu giữ và tôn vinh bản sắc văn hóa đặc sắc dân tộc của người Tày ở Quảng Ninh.
Với đặc trưng và thế mạnh riêng, hát Then cho thấy sức sống mạnh mẽ, là món ăn tinh thần không thể thiếu, góp phần lưu giữ và tôn vinh bản sắc văn hóa đặc sắc dân tộc của người Tày ở Quảng Ninh.
Theo QTV
